«بسم‌الله الرحمن الرحیم، الیوم استعمال تنباکو و توتون بِأَیِ نحوٍ کان در حکم محاربه با امام زمان علیه‌السلام است. حرره الاقل محمدحسن الحسینی.»
۱۸ اردیبهشت‌ماه سالروز اعلام حکم معروف آیت‌الله میرزای شیرازی درباره تحریم تنباکو در ایران است. ۱۲۹ سال پیش ناصرالدین شاه قاجار امتیاز تجارت توتون و تنباکو را به مدت ۵۰ سال به «تالبوت» اعطا کرد.
بلافاصله پس از صدور فتوا، مأموران حکومت موظف شدند که از انتشار این حکم و آگاهی مردم نسبت به آن ممانعت به عمل آورند. با این حال در همان نیمه روز اول که حکم به دست «میرزا حسن آشتیانی» رسیده بود، حدود ۱۰۰ هزار نسخه از حکم نوشته و در سراسر کشور پخش شده بود. با صدور این فتوا، مردم از همه اصناف و حتی اقلیت‌های مذهبی مبارزه سیاسی علیه این قرارداد را یک وظیفه شرعی و تکلیفی الهی دانستند و قلیان‌ها را شکستند و توتون و تنباکو را به آتش کشیدند.
اما در این اوضاع آشفته در حرمسرای ناصرالدین‌شاه چه خبر بود؟
۸۴ زن در حریم ناصرالدین‌شاه قاجار زندگی می‌کردند که قلیان کشیدن یکی از کار‌های روزانه آن‌ها محسوب می‌شد. در میان این ۸۴ زن «انیس‌الدوله» محبوب‌ترین آن‌ها نزد شاه محسوب می‌شد که در واقع سوگلی حرمسرا بود. از آنجا که ناصرالدین‌شاه به شدت انیس‌الدوله را دوست می‌داشت به نظرات و تذکراتش توجه می‌کرد. یکی از وقایعی هم که انیس‌الدوله به شدت در آن بر ناصرالدین‌شاه تاثیر داشت، ماجرای نهضت تحریم تنباکو بود.
پس از اعلام حکم میرزای شیرازی که مردم در کوچه و بازار قلیان‌ها را شکستند و از استعمال توتون و تنباکو خودداری کردند، اهالی دربار شاه نیز به این حکم مذهبی احترام گذاشتند و از آنجا که انیس‌الدوله که زنی خیرخواه و نیک‌کردار بود و از سویی دینداری‌اش او را به تبعیت از مراجع و علما وامی‌داشت، در کنار مردم مبارزه علیه این قرارداد را در پیش گرفت. به دستور انیس‌الدوله زنان تمام قلیان‌ها را از حرمسرا جمع‌آوری کردند و شکستند، زیرا جایگاه او در نقش رئیس اندرونی شاه، همه را به تبعیت از او وامی‌داشت.
وقتی ناصرالدین‌شاه متوجه می‌شود که انیس‌الدوله قلیان‌های حرم را شکسته است، از او می‌پرسد: «خانم! چرا قلیان‌ها را از هم جدا و جمع می‌کنند؟» انیس‌الدوله جواب می‌دهد: «برای آنکه قلیان حرام شده.» ناصرالدین شاه متحیر شده و می‌گوید: «که حرام کرده؟» انیس‌الدوله با همان حال می‌گوید: «همان‌کس که مرا به تو حلال کرده است.»
شاه هیچ نگفت و برگشت و برای آنکه مبادا به احترامش لطمه وارد شود، بعد از آن به هیچ‌یک از نوکران خود دستور نداد قلیان بیاورند و در تمام دربار قلیان‌ها را جمع کردند.
چند روزی از این رویداد گذشت و در نهایت قرارداد رژی توسط ناصرالدین شاه پس از ۵۵ روز پایداری مردم و علما ملغی اعلام شد. همراهی انیس‌الدوله با مردم و علما و تلاش موفق او در کشاندن نهضت تنباکو به داخل حرمسرای شاه، نام وی را در میان زنان ناصرالدین شاه برجسته کرد.
انیس‌الدوله که اولین ملکه ایران بود که به اروپا سفر کرد، نسبت به شاه وفاداری حیرت‌انگیزی داشت. او پس از ترور ناصرالدین‌شاه تا زمان مرگ عزادار بود و زمانی که اتابک، حقوقش را به صورت یک بسته اسکناس برایش فرستاد، با مشاهده تصویر ناصرالدین‌شاه بر اسکناس‌ها غش کرد و پس از چند ساعت از دنیا رفت.
بلافاصله پس از صدور فتوا، مأموران حکومت موظف شدند که از انتشار این حکم و آگاهی مردم نسبت به آن ممانعت به عمل آورند. با این حال در همان نیمه روز اول که حکم به دست «میرزا حسن آشتیانی» رسیده بود، حدود ۱۰۰ هزار نسخه از حکم نوشته و در سراسر کشور پخش شده بود. با صدور این فتوا، مردم از همه اصناف و حتی اقلیت‌های مذهبی مبارزه سیاسی علیه این قرارداد را یک وظیفه شرعی و تکلیفی الهی دانستند و قلیان‌ها را شکستند و توتون و تنباکو را به آتش کشیدند.
اما در این اوضاع آشفته در حرمسرای ناصرالدین‌شاه چه خبر بود؟
۸۴ زن در حریم ناصرالدین‌شاه قاجار زندگی می‌کردند که قلیان کشیدن یکی از کار‌های روزانه آن‌ها محسوب می‌شد. در میان این ۸۴ زن «انیس‌الدوله» محبوب‌ترین آن‌ها نزد شاه محسوب می‌شد که در واقع سوگلی حرمسرا بود. از آنجا که ناصرالدین‌شاه به شدت انیس‌الدوله را دوست می‌داشت به نظرات و تذکراتش توجه می‌کرد. یکی از وقایعی هم که انیس‌الدوله به شدت در آن بر ناصرالدین‌شاه تاثیر داشت، ماجرای نهضت تحریم تنباکو بود.
پس از اعلام حکم میرزای شیرازی که مردم در کوچه و بازار قلیان‌ها را شکستند و از استعمال توتون و تنباکو خودداری کردند، اهالی دربار شاه نیز به این حکم مذهبی احترام گذاشتند و از آنجا که انیس‌الدوله که زنی خیرخواه و نیک‌کردار بود و از سویی دینداری‌اش او را به تبعیت از مراجع و علما وامی‌داشت، در کنار مردم مبارزه علیه این قرارداد را در پیش گرفت. به دستور انیس‌الدوله زنان تمام قلیان‌ها را از حرمسرا جمع‌آوری کردند و شکستند، زیرا جایگاه او در نقش رئیس اندرونی شاه، همه را به تبعیت از او وامی‌داشت.
وقتی ناصرالدین‌شاه متوجه می‌شود که انیس‌الدوله قلیان‌های حرم را شکسته است، از او می‌پرسد: «خانم! چرا قلیان‌ها را از هم جدا و جمع می‌کنند؟» انیس‌الدوله جواب می‌دهد: «برای آنکه قلیان حرام شده.» ناصرالدین شاه متحیر شده و می‌گوید: «که حرام کرده؟» انیس‌الدوله با همان حال می‌گوید: «همان‌کس که مرا به تو حلال کرده است.»
شاه هیچ نگفت و برگشت و برای آنکه مبادا به احترامش لطمه وارد شود، بعد از آن به هیچ‌یک از نوکران خود دستور نداد قلیان بیاورند و در تمام دربار قلیان‌ها را جمع کردند.
چند روزی از این رویداد گذشت و در نهایت قرارداد رژی توسط ناصرالدین شاه پس از ۵۵ روز پایداری مردم و علما ملغی اعلام شد. همراهی انیس‌الدوله با مردم و علما و تلاش موفق او در کشاندن نهضت تنباکو به داخل حرمسرای شاه، نام وی را در میان زنان ناصرالدین شاه برجسته کرد.
انیس‌الدوله که اولین ملکه ایران بود که به اروپا سفر کرد، نسبت به شاه وفاداری حیرت‌انگیزی داشت. او پس از ترور ناصرالدین‌شاه تا زمان مرگ عزادار بود و زمانی که اتابک، حقوقش را به صورت یک بسته اسکناس برایش فرستاد، با مشاهده تصویر ناصرالدین‌شاه بر اسکناس‌ها غش کرد و پس از چند ساعت از دنیا رفت.
منبع: ایسنا
ارسال نظرات
خبرهای پیشنهادی
گزارش تصویری
آخرین اخبار
پربازدید ها